کتاب‌های جلال آل‌احمد

: مانی شهریر; 02 دی 1392; بازدید: 7610

امتياز داده شده به اين مطلب:

( 0 نفر به اين مطلب امتياز داده است )

در طول یکی دو ماهی که مشغول سر هم کردن این فهرست هستم، همینجور اینور و آنور جمله‌هایی درباره‌ی جلال آل‌احمد به چشمم می‌خورند و توجه‌ام را جلب می‌کنند: "محمدعلی سپانلو: جلال گفت شب شعر سایه را به هم بزنید!"، "شمس آل‌احمد: همچنان می‌گویم برادرم کشته شد!"، "امام خمینی برای نوشتن "غربزدگی" به جلال آل‌احمد پول داد و شمس با آن پول خانه خرید"، ...

هنوز پنجاه سال هم از مرگ او نگذشته، اما در طول این سال‌ها آنقدر حرف و حدیث درباره‌اش زده شده که حالا دیگر تصویرش نیمی واقعی و نیمی افسانه به نظر می‌رسد. جالب اینجاست که وقتی روی اینترنت به دنبال تصویری از چهره‌ی او می‌گردی، می‌بینی شاید به اندازه‌ی انگشت‌های یک دست هم عکس از او ثبت و ضبط نشده. عجیب است، آدمی با این همه "میراث مکتوب" و تعداد اندکی پرتره از شمایلش!

نمی‌دانم چه حکمتی است! کار تورق و ورود اطلاعات کتاب‌ها را که شروع می‌کنم اول به سراغ سفرنامه‌ها می‌روم. از میان سفرنامه‌ها هم اول از همه دست می‌کنم و "سفر آمریکا" را برمی‌دارم. مقدمه‌اش را که می‌خوانم متوجه می‌شوم که این آخرین سفرنامه‌ی آل‌احمد بوده و چه بسا یکی از آخرین نوشته‌هایش. انگار داری فیلمی را از آخر به اول نگاه می‌کنی!

بعد به "سفر فرنگ" می‌رسم و ماجرای دیدار با جمال‌زاده. موضوع برایم جالب است و وقتی ماجرا را با والده در میان می‌گذارم می‌گوید که "حوصله‌ای داری! فکر نکنم نسل جدید دیگر علاقه‌ای داشته باشد سر از کار آل‌احمد و نسلش دربیاورد. این تویی که یک چیزیت می‌شود! اینها دیگر متعلق به نسل سوخته‌اند." و من همچنان یکی یکی کتاب‌ها را برمی‌دارم و ورق می‌زنم و از میان نوشته‌های یک عمر، جمله‌ای اینجا و جمله‌ای آنجا، انتخاب می‌کنم و می‌ریزم توی کامپیوتر.

می‌دانم نسل جوان (جوان‌تر از ما! ما که هنوز پیر نشده‌ایم!) درباره‌ی آن دوران چه می‌دانند و چه فکر می‌کنند. دورانی که هر جوان تحصیلکرده‌ای عضو حزب توده بود. دورانی که هنوز "توده‌ای بودن" به یک دشنام تبدیل نشده بود. درباره‌ی فردای آن روزی که حزب توده شکست. و درباره‌ی تمام آن سال‌هایی که هریک از آن جوانان تحصیلکرده به سمتی و سویی رفت و هرچه کرد نتوانست از میراث/کابوس/رویای آن دوران کوتاه که "توده‌ای بودن" هنوز دشنام نبود، راحت شود.

ویلیام شایرر، در ابتدای کتاب "ظهور و سقوط رایش سوم" جمله‌ای از سانتایانا آورده که یکی از جملات محبوب من است. "کسانی که گذشته را به یاد نمی‌آورند، محکوم‌اند دوباره آن را تجربه کنند." حال این فهرست، مجموعه‌ای است از نوشته‌های یکی از نامدارترین افراد آن نسل. در میانش همه چیز پیدا می‌شود. نوشته‌هایی که در حالتی روحانی نوشته شده، نوشته‌هایی که در ناامیدی یا با عصبیت نوشته شده، نوشته‌هایی که شور و آرمانگرایی جوانی در آن دیده می‌شود و نوشته‌هایی که پختگی یا خستگی میانسالی در آن قابل تشخیص است. برای آنکه بخوانیم و فراموش نکنیم!

سفر آمریکا
نویسنده: جلال آل‌احمد
ناشر: فردوس
سال نشر: 1400 (چاپ 4)
قیمت: 190000 تومان
تعداد صفحات: 424 صفحه
شابک: 978-964-320-461-7

کتاب "سفر آمریکا"، که در سال 1344 نوشته شده، واپسین سفرنامه‌ی جلال آل‌احمد محسوب می‌شود و دست‌کم از نظر تعداد کلمات، بزرگ‌ترین سفرنامه‌ی او است. با توجه به سال نگارش سفرنامه، با یک حساب سرانگشتی، مشخص می‌شود که اینک، انتشار آن، با یک تاخیر درازمدت و سی و پنج ساله صورت می‌گیرد.
... لحن نوشته‌های آل‌احمد، در "سفر آمریکا" به‌گونه‌ای است که انگار با دیگران سر ستیز دارد. همه را به تحقیر می‌نگرد و از آن‌ها، با صفات و القابی برخورنده یاد می‌کند. جلال اکثر مخاطبانش را، با اسم‌های نکره مخاطب قرار می‌دهد و ای کاش به همین حد رضایت می‌داد و فراتر نمی‌رفت، لیکن در گزارش سفر او، غالب افراد، با "کاف تصغیر" ذکر می‌شوند و بر این مبنا، مردها "مردک"، زن‌ها "زنک"، دختران "دخترک"، و پسران "پسرک"، اطلاق می‌گردند و گاهی اوقات، برای تنوع، آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها، به کنیه‌هایی چون "یارو" و "اراذل" هم مفتخر می‌شوند ... (برگرفته از دیپاچه کتاب)

متن اصلی کتاب با یادداشت آل‌احمد در تاریخ 5 تیر 1344 با این جملات آغاز می‌شود:
"امروز بعدازظهر، به انتظار باز شدن درِ سینما استودیو راسپای، برای دیدن فیلم Desert Rouge، از آنتونیونی (میکل آنجلو)، توی بلوار راسپای، قدم می‌زدم که سارتر را دیدم. کوتوله و با چشم چپ و با جوانکی یک برابر و نیم قد خودش، به عجله می‌آمد. تا تقاطع کنیم، فکر کردم بروم و سلامی و گپی، یا وعده ملاقاتی. اما به من که رسید، نگاهی انداخت به سراپایم و لابد سبیلم و از این حرف‌ها. و منصرف شدم. و که چه بگویم؟ که من مترجم تو بوده‌ام یک وقتی و می‌شناسمت و زیارت و ارادت و از این مزخرفات؟ که دیدم نمی‌ارزد. او آدمی است و من از راه کتابش می‌شناسمش. به همین صورت باقی بماند، بهتر. یعنی ایدون بماند بهتر؟ نه. راستش دیدم مثل هر معلم دیگری، با یک جوانک (که عینکی هم بود) زیبا و بلند، دارد عیش و عشرت معلمانه می‌کند. و همین شباهت کافی بود که دیگر جست‌وجویی نکنم ... والخ. بی‌هیچ قصدِ مقایسه و از این اداها. که دهانِ ما بچاد. نخواستم جوانی کرده باشم. همین ..."

کتاب‌های جلال آل‌احمد

نظر بدهيد